Dr Dariusz Bator
fagocista
i kontrafagocista

                
                
                
                 

OPINIA PROMOTORSKA
Prof. zw. dr hab. Wojciech Orawiec
(Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku)

Podstawę moich realnych oczekiwań, że przedsięwzięcie artystyczne i pisarskie Kandydata związane z procedurą postępowania doktorskiego zakończy się pomyślnym rezultatem oparłem na długoletniej obserwacji działalności pana Dariusza Batora. Wcześniej znany mi jako młody utalentowany, a obecnie już z bogatym stażem zawodowym fagocista, w trakcie pisania dysertacji dał się poznać jako osoba dojrzała
z ogromną pasją, otwarty na wszelkie nowości, dociekliwy i niezwykle konsekwentny
w działaniu. Moje nadzieje na dobry efekt końcowy wzrastały proporcjonalnie do ogromnego trudu pisarskiego i artystycznego, który włożony został przez Kandydata
nie tylko w przygotowanie programu koncertowego w ramach Dzieła artystycznego,
jego opisu, ale także w niezwykle staranną realizację drobiazgowych zadań technicznych, pisarskich i artystycznych. Doktorant podjął temat niezwykle ważny
dla reprezentowanej przez siebie specjalności z pozycji pedagoga o długoletnim stażu oraz praktykującego równolegle profesjonalną grę na fagocie i kontrafagocie muzyka. Wykazując podobieństwa i różnice konstrukcyjne oraz wynikające stąd
zadania wykonawcze przeprowadzone zostały bardzo szczegółowe analizy wszystkich zagadnień związanych z technikami gry na tych instrumentach. Powstało dzieło imponujące, pomieszczona na ponad 350-stronicach teoretyczna praca, która
porządkuje i systematyzuje wszystko co dotyczy fagotu i kontrafagotu, ale również
wnosi wiele nowych uwag do dotychczasowej skarbnicy wiedzy o tych instrumentach
i sztuce gry na nich. W tym kształcie może stanowić doskonały merytoryczny poradnik metodyczno-wykonawczy i to nie tylko dla polskojęzycznych sympatyków muzyki fagotowej, ale też – po przetłumaczeniu na inne języki – dla całej społeczności muzyków grających na podwójnostroikowych instrumentach dętych.

Dzieło artystyczne oraz jego opis zapisane zostały w wersji elektronicznej,
a część teoretyczna także w postaci papierowej i tworzą logiczną całość.
Treść opisu, po wstępie ujęta została w cztery merytoryczne rozdziały, zakończenie, podsumowanie w języku angielskim, bibliografie, wykazy skrótów i symboli, spisy ilustracji i przykładów muzycznych, wykaz tabel, indeks nazwisk i nazw, wykaz
utworów na kontrafagot tabele chwytów na kontrafagot wraz z ich opisami a także
kopię manuskryptu Sonaty B na fagot Girolamo Paolo Besozziego. Zestaw nagranych utworów obejmujący: Sonatę na fagot i fortepian op. 9 Gustava Schrecka, Sonatę B
na fagot i basso continuo Girolamo Paolo Besozziego oraz transkrypcję tej samej sonaty na kontrafagot i fortepian, a także Sonatę na kontrafagot i fortepian op. 113 Terje Bjørn Lerstada, zapisanych w formie elektronicznej na dwóch płytach CD, posłużył Autorowi jako pretekst do scharakteryzowania szeroko pojętych technik gry i ogólnie rozumianej problematyki wykonawczej. Są tam zawarte wartościowe i praktyczne pod względem wykonawczym porady sugerowane przez Autora zastosowania ciekawych powiązań aplikatury. Wskazane zostały oryginalne pomysły, które gwarantują niekiedy jedyną możliwość poprawnej artystycznie realizacji konkretnie wskazanych fragmentów muzycznych. Zdefiniowane zostały implikacje pedagogiczne w odniesieniu do współczesnych technik wykonawczych, którymi powinien dysponować muzyk
wobec stawianych mu współcześnie wymagań w profesjonalnym zespole
wykonawczym. Autor konsekwentnie prowadził długoletnie badania i własne
obserwacje, ale skorzystał również z ponad 50-u pozycji piśmienniczych literatury przedmiotu zarówno w języku polskim, jak i poza nim oraz z wielu dostępnych źródeł internetowych. Sposób w jaki Doktorant wywiązał się ze swoich obowiązków
w zakresie przygotowania pracy doktorskiej, a w szczególności części opisowej,
osadzonej w szerokim kontekście historycznym i merytorycznym budzi mój
autentyczny respekt. Starając się wypełnić swój obowiązek, promotorowi przypadła
rola tylko dyskretnego towarzyszenia, by pomniejszyć ewentualne ryzyko w dążeniu
do osiągnięcia autorskiego sukcesu. Dysertacja mgr Dariusza Batora jest dziełem wyjątkowo wartościowym i potrzebnym. W sposób istotny wypełnia lukę, jaka istnieje
w w piśmiennictwie dotyczącym sztuki odtwórczej w omawianym zakresie. Poszerza zasoby fachowej literatury przedmiotu. W kontekście niedoboru w języku polskim literatury dedykowanej fagotowi, działanie to jest niezwykle istotne, tak w aspekcie artystycznym jak i metodycznym. Warto podkreślić, że mgr Dariusz Bator w swym
dziele posługuje się dojrzałym językiem i słownym i dźwiękowym, myśli formułuje
jasno i precyzyjnie. Dla prezentacji poruszanych zagadnień używa bardzo precyzyjnego języka i udowadnia, że terminologia stosowana nie tylko w teorii muzyki ale również
w niezbędnym zakresie, w medycynie czy psychologii stanowi znakomitą część wiedzy, którą posiadł. Przypisy, cytowana literatura, przykłady nutowe oraz tabele wplecione w tekst pracy zostały niezwykle starannie wykonane, co czyni z części opisowej i dzieła artystycznego przedsięwzięcie naukowo-artystyczne na bardzo wysokim poziomie.
Ze względu na wskazany powyżej bogaty staż orkiestrowy Autora postawione tezy są wnikliwie analizowane a wnioski końcowe mają umocowanie naukowe i charakteryzują się celnością, gdyż sprawdzone w działaniu praktycznym. Jego praca jest jedynym –
nie tylko na skalę lokalną – tak kompleksowo traktującym dziełem o wszystkich zagadnieniach związanych z fagotem i instrumentem pokrewnym. Z pełnym
przekonaniem podpisuję się pod refleksją końcowa Autora wyrażoną w słowach:

Wierzę, że dysertacja ta, w której szczegółowo przedstawiłem problematykę związaną
z aspektami techniczni-wykonawczymi występującymi w grze na dwóch pokrewnych instrumentach, przyczyni się do przeprowadzenia oczekiwanych, i jakże koniecznych zmian w systemie kształcenia polskich muzyków. Uważam, że wprowadzenie zajęć
auki gry – nie tylko na kontrafagocie, ale na innych pokrewnych instrumentach jest niezbędne, i w najbliższej przyszłości stanie się rzeczywistością w polskich wyższych szkołach muzycznych.

Reasumując, praca doktorska mgr Dariusza Batora poprzez swą formę oraz treść jest oczywistym wkładem twórczym i oryginalnym w sferę poszerzania kultury muzycznej w naszym kraju. Doktorant, w moim przekonaniu, rozwiązał z naddatkiem założone zagadnienie teoretyczno-artystyczne i spełnił bez zastrzeżeń wymagania art. 13 ust.
1 ustawy z dnia 14.03.2003 roku. Przedstawiona do postępowania przewodowego dysertacja dowodzi, że Kandydat dysponuje kompleksową wiedzą teoretyczną
i umiejętnościami do prowadzenia samodzielnej pracy artystycznej. Jego zasób
wiedzy, zdobyte doświadczenie estradowe, kultura osobista a także szerokie zainteresowania są wyróżniające i z pełną ufnością oczekuję, że warunek
procedury przewodowej zostanie zaakceptowany w wystarczającym zakresie przez
PT Recenzentów.

 

RECENZJA Nr 1
Prof. dr hab. Marek Barański
(Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach)

DZIEŁO ARTYSTYCZNE

Po wysłuchaniu zawartości płyty można z całą pewnością stwierdzić,
że Doktorant to artysta w pełni ukształtowany, dysponujący bardzo dobrą techniką, stabilną intonacją, pełnym – wyrównanym w całej skali dźwiękiem. Dzieło artystyczne
jest dowodem wysokiego poziomu i profesjonalnego warsztatu wykonawczego
Pana mgra Dariusza Batora. W zaprezentowanym nagraniu od pierwszej do ostatniej
frazy słychać perfekcyjne opanowanie obu instrumentów (fagotu i kontrafagotu),
jak również niebywałą intuicję muzyczną wspieraną determinacją w przekazywaniu
treści w każdym drobnym aspekcie. To co cechuje to znakomite wykonanie,
to przede wszystkim: poszukiwanie współbrzmień z partnerami, doskonała artykulacja,
wspólne kształtowanie frazy, wielka dbałość o intonację i precyzyjna realizacja
oznaczeń dynamicznych. W tym miejscu pragnę wyrazić słowa uznania dla znakomitych współtwórców i partnerów dzieła artystycznego, które zaprezentował Doktorant.
Utwory zarejestrowane na płycie są zgodne z zainteresowaniami i tematem pracy Doktoranta. Szczególnie podobały mi się – Sonata na fagot i basso continuo Girolamo Paolo Besozziego (transkrypcja na kontrafagot i fortepian) oraz Sonata na kontrafagot
i fortepian op. 113 i fortepian Terje Bjørn Lerstada. Przedstawione powyżej cechy
i zalety wykonawstwa artystycznego doktoranta robią jeszcze większe wrażenie.
Słychać tutaj entuzjazm i radość, lekkość oraz niebywałe umiejętności techniczne
i wyrazowe, które tak niezwykle trudno przekazać na tym jednym w swoim rodzaju
i niedocenianym instrumencie jakim jest kontrafagot.
 

CZĘŚĆ OPISOWA

Część opisowa pracy doktorskiej mgra Dariusza Bator jest bardzo obszerna
i szczegółowa i merytorycznie uzupełnia dzieło artystyczne. Składa się z czterech rozdziałów, poprzedzonych wstępem i dopełnionych podsumowaniem. Całość wieńczy obszerne bibliografia, wykaz skrótów oraz symboli, spis ilustracji, spis przykładów muzycznych, wykaz tabel, indeks nazwisk i nazw, wykaz utworów na kontrafagot,
tabela chwytów na kontrafagot marki Püchner Model 28 i kopia manuskryptu:
Sonata per il fagoto Solo col Basso del Signor Bezozi.

Głównym celem dysertacji jest porównanie technik gry na fagocie i kontrafagocie
systemu niemieckiego. W sposób szczegółowy i obszerny Doktorant przedstawia podobieństwa i różnice, jakie w nich występują. W rozdziale pierwszym
pt. „Historyczny zarys rozwoju budowy fagotu i kontrafagotu” opisany został rozwój budowy fagotu i kontrafagotu oraz opis pierwowzorów instrumentów. W następnym rozdziale pt. „Ogólna charakterystyka budowy ciała oraz funkcji życiowych organizmu człowieka w odniesieniu do wykonawstwa instrumentalnego, ze szczególnym uwzględnieniem gry na fagocie i kontrafagocie” Doktorant przedstawia wiele
informacji dotyczących budowy oraz funkcjonowania ludzkiego organizmu w kontekście wykonawstwa muzycznego. Tematyka związana z wiedzą z zakresu pozamuzycznych dziedzin nauki, takich jak np.: filozofia, biologia oraz anatomia, ujęta została
w wielopłaszczyznowym spojrzeniu na mechanizmy łączące procesy psychofizyczne
w wykonawstwie muzycznym, którego elementami są techniki gry oraz posługiwanie
się nimi. Trzeci rozdział „Techniki gry na fagocie i kontrafagocie w kontekście procesów psychofizycznych” jest główną częścią rozprawy doktorskiej. Jej Autor klasyfikuje wszystkie cechy fagotu i kontrafagotu. Wyszczególnia w nich atrybuty: tożsame, wykazujące podobieństwo oraz różnicujące oba instrumenty, po czym zestawia je
w formie tabeli. Jest to również bardzo szczegółowa analiza cech fagotu i kontrafagotu
w takich elementach, ja między innymi: technika gry, przygotowanie instrumentów
do gry, postawa, technika palcowa, zadęcie czy oddychanie. W czwartym rozdziale
pt.: „Utwór muzyczny w aspekcie technik wykonawczych” Autor dysertacji referuje wszystkie elementy dzieła muzycznego, takie jak: artykulacja, dźwięk i jego
właściwości, melodyka, rytm, metrum, agogika, dynamika, harmonia, fraza oraz ekspresja. Powyższe elementy wykonawcze poddane są bardzo szczegółowej analizie technicznej, również w odniesieniu do dzieła artystycznego tejże pracy doktorskiej. Doktorant w sposób czytelny i wszechstronny traktuje problematykę określona w tytule, tworząc pracę pełną wiedzy historycznej, a także wnikliwych analiz.

Całość pracy Doktoranta cechuje gruntowna znajomość tematu, która została czytelnie przełożona na papier. Od pierwszych zdań związek treści z określonym w tytule pracy założeniem jest wielokrotnie przywoływany i bardzo czytelny. Uwagi końcowe przynoszą dodatkowo autorskie, dobrze wyważone wnioski i podsumowanie wszystkich
tez zawartych w części opisowej pracy.

KONKLUZJA

Stwierdzam, że mgr Dariusz Bator w przedstawionej pracy doktorskiej wykazał się dojrzałością oraz samodzielnością artystyczną, popartą wiedzą teoretyczną. W sposób wyczerpujący, szczegółowy i oryginalny przedstawił porównanie technik gry na fagocie i kontrafagocie systemu niemieckiego, które pomogą instrumentalistom i pedagogom bliżej poznać i zmienić wizerunek tego pięknego instrumentu, jakim jest kontrafagot. Jestem głęboko przekonany, że praca doktorska mgra Dariusz Bator spełnia wymagania art. 13. ust. 1 Ustawy z dnia 13 marca 2003 roku.

 

RECENZJA Nr 2
dr hab. Grzegorz Dąbrowski, prof. AM
(Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy)

DZIEŁO ARTYSTYCZNE

Prezentowane nagranie przekonuje nas, że Pan Dariusz Bator to z pewnością jeden
z najwybitniejszych fagocistów, jak również kontrafagocistów w kraju. Grę Doktoranta cechuje głęboki, plastyczny dźwięk. Pewność intonacyjna oraz precyzja rytmiczna
to niewątpliwie atuty Artysty. W Jego grze dostrzegamy ogromną wrażliwość oraz
ekspresję, wszystkie te cechy, które wyzwalają u słuchacza zainteresowanie i emocje.
Z wielką swobodą kształtuje dźwięk i operuje wibracją oraz dynamiką. Zauważamy nienaganną technikę oraz zróżnicowaną artykulację. Doktorant prowadzi narracje wyraziście, logicznie i przekonywująco. Bardzo dobra współpraca z współwykonawcami dodaje spójności i podkreśla wyrazistość używanych środków artystycznego przekazu.
Od strony technicznej nagranie jest poprawne, balans i proporcje właściwe. Z wielkim zainteresowaniem wysłuchałem utworów realizowanych na kontrafagocie t.j. Sonatę B-dur na fagot i basso continuo Girolamo Paolo Besozziego (w transkrypcji na kontrafagot
i fortepian), jak również Sonatę na kontrafagot i fortepian op. 113 Terje Bjørn Lerstada. Również w grze na tym wyjątkowym i nie docenianym instrumencie Doktorant prezentuje umiejętności zasługujące na najwyższy podziw.

CZĘŚĆ OPISOWA

Opis dzieła, który jest integralną częścią pracy doktorskiej, składa się ze wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia, Summary, bibliografii, wykazu skrótów oraz symboli, spisu ilustracji i przykładów muzycznych, wykazu tabel i utworów na kontrafagot, tabeli chwytów na fagot i kontrafagot. Doktorant umieszcza również kopię manuskryptu Sonaty B-dur na fagot i basso continuo Girolamo Paolo Besozziego.

Chcąc przybliżyć ewolucję fagotu i kontrafagotu Autor pracy w pierwszym rozdziale skupia się na historii budowy wyżej wymienionych instrumentów. Zawarte w nim zostały informacje o poprzednikach fagotu i są uzupełnieniem innych prac doktorskich czy też habilitacyjnych, napisanych przez polskich fagocistów uprzednio podejmujących ten wątek. Ze względu na brak materiałów źródłowych w języku polskim odnoszących
się do rozwoju budowy kontrafagotu praca Doktoranta stanowi całkowicie nowe ujęcie tematu w polskim piśmiennictwie. Oprócz historiograficznego kontekstu omawianych instrumentów w rozdziale pierwszym przedstawiona jest również sylwetka Susan Nigro – amerykańskiego pedagoga i wirtuoza gry na kontrafagocie. Autor przedstawia także
ogólną charakterystykę stroików do fagotu i kontrafagotu z uwzględnieniem wielu
często jaskrawych różnic jakie w nich występują.

Rozdział drugi zatytułowany jest: „Ogólna charakterystyka budowy ciała oraz funkcji życiowych organizmu człowieka w odniesieniu do wykonawstwa instrumentalnego,
ze szczególnym uwzględnieniem gry na fagocie i kontrafagocie”. W rozdziale tym
opisane są niektóre układy narządowe człowieka, ogólna charakterystyka ich budowy anatomicznej oraz podstawowe funkcje jakie pełnią z perspektywy, muzyka – instrumentalisty. Doktorant uzupełnia wiedzę z zakresu pozamuzycznych dziedzin nauki takich jak: biologia, anatomia oraz filozofia, które ujęte zostały w wielopłaszczyznowym spojrzeniu na funkcje łączące procesy psychofizyczne w wykonawstwie muzycznym.

Główna część rozprawy doktorskiej to rozdział trzeci, zatytułowany: „Techniki gry na fagocie i kontrafagocie w kontekście procesów psychofizycznych”. Autor klasyfikuje wszystkie cechy fagotu i kontrafagotu, wykazuje podobieństwa oraz przedstawia różnice, po czym zestawia je w formie tabeli. W dalszej części rozdziału Doktorant szczegółowo omawia problematykę związaną z technikami gry na fagocie i kontrafagocie. Uwagi jego dotyczą: techniki palcowania w kontekście ruchu palców, umiejscowienie stroika między wargami ust, wpływ budowy stroika na zadęcie oraz sposób jego funkcjonowania, siła zadęcia, wydobycie dźwięku, praca języka, ruchy zadęciowe, intonacyjno-barwowa kontrola zadęcia, zależności pomiędzy technikami zadęcia i oddychania oraz stroikiem fagotowym i kontrafagotowym. Omówiona także w rozdziale trzecim została technika oddychania.

Rozdział czwarty zatytułowany: „Utwór muzyczny w aspekcie technik wykonawczych”
to oryginalna analiza środków wyrazu oraz szeroko rozumianego wykonawstwa muzycznego. W rozdziale tym wszystkie elementy dzieła muzycznego takie jak: artykulacja, dźwięk i jego właściwości, melodyka, rytm, metrum, agogika, dynamika, harmonia, fraza oraz ekspresja poddane są bardzo szczegółowej analizie technicznej. Każdy z powyższych elementów wykonawczych prezentowany jest w odniesieniu
do dzieła artystycznego pracy doktorskiej.

Podsumowując pracę Autor przedstawia subiektywne spostrzeżenia oraz uwagi
dotyczące roli kontrafagotu we współczesnych realiach. Ważnym elementem
dysertacji jest obszerny spis utworów na kontrafagot oraz autorski zbiór chwytów,
które z pewnością okażą się przydatne każdemu fagociście. Konstrukcja pracy spełnia wszelkie wymogi formalne. Tezy oraz myśli przedstawiane są w sposób logiczny i spójny. Pan mgr Dariusz Bator swobodnie posługuje się językiem naukowym, używa właściwej terminologii. Badania przeprowadzone przez Doktoranta opierają się o szeroką literaturę przedmiotu. Strona edytorska prezentowanej pracy nie budzi zastrzeżeń; cytaty, przypisy, przykłady nutowe wkomponowane są w tekst przejrzyście, czytelnie i logicznie.

KONKLUZJA

Reasumując można stwierdzić, iż praca doktorska Pana mgr Dariusza Batora,
tj. zarejestrowane nagranie wraz z jego opisem, stanowi wartościowe przedsięwzięcie naukowo-artystyczne i niewątpliwie przyczyni się do rozwoju dyscypliny artystycznej, którą Doktorant reprezentuje. Praca Doktoranta jest dziełem nowatorskim, ponieważ porządkuje i systematyzuje wszystko co dotyczy fagotu ze szczególnym uwzględnieniem jego basowej odmiany – kontrafagotu. Uważam, że Pan mgr Dariusz Bator wykazał się głęboką wiedzą zarówno w teorii, jak i praktyce oraz umiejętnością przeprowadzenia samodzielnej pracy badawczej i artystycznej. W moim przekonaniu Doktorant rozwiązał założone zagadnienie artystyczne i spełnił wymagania art. 13. ust. 1 Ustawy z dnia 13.03.2003 roku. Pracę Pana mgr Dariusza Batora przyjmuję bez zastrzeżeń.